Video's Youssou Ndour

Video: Youssou Ndour - Allah

Hoewel God in menig populair Senegalees lied wordt geprezen of bedankt middels frasen als Alhamdoulilahi en Sant Yalla, worden er maar weinig liederen (en nog minder videoclips) volledig gewijd aan Allah. Deze video van Mbalax-superster Youssou Ndour doet dat wel.
Het lied maakt onderdeel uit van een door Ndour gelanceerd project om een tegenwicht te bieden aan de eenzijdige en negatieve benadering van de islam (met name door het Westen). Hij wil een ander gezicht van de islam tonen door specifiek de Senegalese islam over het voetlicht te brengen middels zijn muziek en video’s. Hij ging voor dit project de samenwerking aan met Fathy Salama en zijn Caireense orkest, geïnspireerd door de herinnering aan de muziek van de Egyptische zangeres Oum Khalsoum uit zijn jeugd.

Voor het project neemt Youssou Ndour 8 nummers op, die behalve dit nummer over God gewijd zijn aan belangrijke religieuze figuren van de Senegalese soefi-islam. De door Youssou Ndour geschreven melodieën zijn uitgewerkt in arrangementen van het Egyptische orkest en traditionele Senegalese instrumenten.
Het project wordt uitgesteld als gevolg van de gebeurtenissen van 11 september 2001, maar in 2003 brengt hij dan de cassette en dvd Dolli Sant (‘stijgende dank’) uit in Senegal. Die hier uiterst lauw wordt ontvangen, mede doordat de muziekstijl sterk afwijkt van de mbalax die hij doorgaans speelt. In Europa en de VS wordt de cd uitgebracht onder de naam ‘Egypt’ en wordt voor wereldmuziek begrippen een regelrechte hit. Er volgt een succesvolle tournee door Europa en in de VS wordt de cd uiteindelijk bekroond met een prestigieuze Grammy Award.

Boo nekkee ci sa biiru yaay, Yalla di la sàmm
ba nga am juróom ñeenti weer
Mu wàcce la ci àdduna bi, boolel la ca nak,
Ay xéewali xéewal
Boo ko tooñee, boo jéggaloo, mu baal la
Boo ko ñaanee mu may la,
nga sant ko, mu dolli la
Laaju la lu-dul na nga ma jaamu
Laaju la lu-dul na nga ma jaamu
Yow, boo goree, boo goree, war ko jaamu, sant ko
Sunu boroom bi yaa waahidun kenn la
Kenn la, kenn la, amul maas

Dank zij Hem heb je negen maanden geleefd
In de warmte van je moeders buik
Toen ben je in de wereld gekomen
En kreeg je een bestemming
Vergeef ons wat we verkeerd doen
En wij vragen om de gunsten te vergroten
Hem danken is genoeg om meer te ontvangen
Hij vraagt slechts dat je je aan Hem overgeeft [zijn slaaf bent]
Hij vraagt slechts dat je je aan Hem overgeeft [zijn slaaf bent]
Dus geef je aan Hem over en dank Hem
Onze Heer is één
Eén, één, zonder gelijke

De titel Allah maakt meteen duidelijk waarover dit lied gaat. De tekst onderstreept de eenheid en de almacht van God en Youssou bezingt aan het einde van het nummer de Algerijnse soefi-heilige Sanusi (d.1486) en de Mauretaanse (Qadiriyya) shaikh Saad Bu (d.1917).
De tekst is sober, net als de beelden. We zien een zingende Youssou Ndour, gekleed in een gepaste grand boubou, in een desolaat landschap: lege vlakte, water in de verte, blauwe lucht met wolken, wind. Een aantal in blauwe boubou’s gestoken mannen lijken op drums te spelen (die geen geluid maken) of voeren het islamitische gebed uit. Verder zijn universele islamitische symbolen als een Koran, bidsnoer en een bidmat voor de hand liggende rekwisieten.
Zowel het lied als de totale video tonen heel strak op opzet, en dat is waarschijnlijk heel doordacht; God als onderwerp maakt behoedzaam in ritme, beelden en tekst.

Youssou Ndour is in zijn muziek altijd zeer open geweest over zijn geloofsovertuiging, hij is een zeer uitgesproken mouride en zijn oeuvre bevat heel veel nummers waarin Bamba en andere shaikhs een prominente rol vervullen. Dit heeft hij altijd moeiteloos weten te vatten in vaak uitbundige mbalax liederen. Dit nummer (en de meeste andere nummers van het project) zijn juist met enorme omzichtigheid benaderd en dat heeft zeker invloed gehad op de video. Bij de cd Egypt zijn de Wolof teksten alsook de Engelse (of Franse ) vertaling afgedrukt, iets wat slechts zeer spaarzaam gebeurd. Interessant zijn de keuzes die gemaakt zijn in de vertaling. Zo wordt de letterlijke Wolof-zin: 'Hij vraagt slechts dat je zijn slaaf bent', vertaald met 'Hij vraagt slechts dat je je aan hem overgeeft'. Terwijl de verwijzing naar de gelovige als God’s slaaf onder de mouriden taalibe bepaald niet als negatief wordt gezien, lijkt het schijnbaar voor westerse begrippen wat cru.

Titel: Allah
Uitvoerend artiest: Youssou Ndour
Maker video: onbekend
Jaar: 2004
Media: DVD Dolli Sant
Taal: Wolof
Duur: 6:16

Youssou Ndour & Moustapha Mbaye– Gen ji mbideef

In deze clip wordt Youssou Ndour bijgestaan door Moustapha Mbaye, een griot die zich geheel heeft toegelegd op het religieuze genre. Hij is bekend van vele cassettes met xassaïdes en zikroulah die hij heeft uitgebracht. In dit lied komen dus twee zangers van heel verschillende genres samen. Beiden staan zeer publiek bekend als mouriden. Het lied en de video zijn opgenomen op de cassette en de dvd Dolli Sant waar onder andere ook het eerder beschreven nummer Allah op staat. Het lied is echter niet op de in het Westen uitgegeven cd Egypt opgenomen, gezien de iets afwijkende stijl maakte het nummer waarschijnlijk geen onderdeel uit van het oorspronkelijke project. Het nummer heeft dus vooral het Senegalese publiek bereikt en is het enige nummer van de cassette dat in Senegal populair is geworden.

Het betreft een lofzang op de profeet Mohammed, natuurlijk een centrale figuur binnen de islam, maar met name binnen de Mouridiyya vervult hij een bijzonder prominente rol. De stichter van de Mouridiyya heeft de Profeet als voorbeeld en leidraad in zijn religieuze leven, met name omdat God als ver weg, als bijna onbereikbaar wordt gezien. Bamba besteedt een groot deel van zijn xassaïdes aan lofzangen op de Profeet Mohammed en hij beschrijft zichzelf als Xadim Rassoul, ‘dienaar van de profeet’.
Deze lofzang op de Profeet bedient zich van de dezelfde elementen als de traditionele lofzangen van de griots op de koningen; sterke nadruk ligt op afkomst zowel ouders (‘zoon van Abdollah, zoon van Amina’) en op nageslacht (‘vader van Rokhaya’). Opvallend is dat Youssou in dit lied niet de gebruikelijke Arabische namen gebruikt maar de gewolofiseerde versie; zo wordt de eerste kalief Aboubakar in Wolof Ababacar Mbaye genoemd en verwijst Alioune naar de vierde kalief Ali. Ook Bilal, de door Mohammed bevrijde zwarte slaaf en die door hem tot muezzin (gebedsoproeper) werd aangesteld en wordt gezien als de eerste Afrikaanse moslim. Zijn naam wordt in veel Senegalese lofzangen op de Profeet genoemd.

Moustapha:
Diar na wéet diar na réer Mouhamadou Rassoulillahi
Lepp louy léer, mba louy dokh mba louy raam
mba louy noyi thié darajay sama wadjojdé
lay djeulé leer Mouhamadou Rassoulillahi Nabi
Ya Rassoulillahi ya léne gueune ya léne meune
Ya léne gueune ba nga niou gueumé yague na loolou
Wayé ba niou ko gueume lool yague na lool djodiou waay Nabi
Abdallah lay bayam Mouhamed amina moy yayam
Youssou:
Ababakar Mbaye moy ki ndiekeu gueume rassoulillah
Alioune nay Borom doun khaf
Omar ra nodoulo Bilal
Ousmane yésséle alkhouraan
Kharé na badr dan kharé xaybar danléne
Fa yamama yonenté

Moustapha:
Hij is de eenzaamheid waard, hij is de zoektocht waard, Mouhamadou Rassoullilahi
Alles wat verlicht wordt of loopt of kruipt
of ademt, doet dat dankzij de zegen van mijn vriend
Wij worden verlicht door Mouhamadou Rassoullilahi, Profeet
Oh Rassoulillahi, jij bent de beste, jij bent de meester
Jij bent de beste en dat is altijd zo geweest
Maar wij hebben ook altijd in hem geloofd, deze man, de Profeet
Abdallah is Mohammed’s vader, Amina is zijn moeder
Youssou:
Aboubakar is de eerste die in de Boodschapper geloofd
Ali is de eigenaar van het zwaard
Omar geeft Bilal het bevel om de gebedsoproep te doen
Osman heeft de Koran verzameld
Hij heeft gevochten in Badr en gewonnen en gevochten in Khaybar en gewonnen
Zo ook in Yamama, de Profeet

Het lied eindigt met de verwijzing naar de van oorsprong uit Mauritanië afkomstige familie van religieuze leermeesters, genaamd Aidara; het betreft afstammelingen van de Profeet de zogenaamde sherif.
De tekst van Gen ji Mbideef is tamelijk eenvoudig van opzet en beide zangers zingen ieder hun eigen partij, hun stemgebruik verraadt dat beiden tot verschillende genres behoren.
De setting van de video betreft een locatie aan zee, een rotsachtig strand in de avondschemer. We zien uitbundige (in kleur en beweging), bijna triomfantelijke zangers die hun vuisten in de lucht steken en figuranten die de tabala drums bespelen. Een type drums worden dat specifiek gebruikt voor religieuze ceremonies.

Titel: Gen ji Mbideef
Uitvoerend artiest: Youssou Ndour en Moustaph Mbaye
Maker video: Ton Ton Mac/Mbissane Ndoye
Jaar: 2005
Media: DVD Dolli Sant, Televisie
Taal: Wolof
Duur: 5:47

Youssou Ndour – SMSL

Wederom een video van superstar Youssou Ndour, dit keer opgenomen in Bercy te Parijs. Het sportpaleis is sinds 2000 het toneel van het jaarlijkse Grand Ball dat Youssou Ndour organiseert. Ndour treedt sinds het midden van de jaren ’80 met enige regelmaat op in Europa en de VS voor een voornamelijk westers publiek. Het is bekend dat Senegalese artiesten tijdens deze optredens hun muziek aanpassen aan de smaak en het gehoor van dit publiek, met name door het iets te vereenvoudigen. Het Grand Ball is echter een echt Senegalees feestje, waar de mbalax 'pur et dur' wordt gespeeld.
Geheel volgens de Senegalese concerttraditie zijn er vele (verrassings) invités: traditionele griots, collega Mbalaxsterren, comedians, voetballers, dj’s, dansers en danseressen uit Senegal maken hun opwachting in Bercy. De dvd’s die jaarlijks worden uitgegeven met compilaties van het Grand Ball vinden gretig aftrek in Senegal en onder Senegalezen in de diaspora. Ook de hieruit gedestilleerde muziekvideo’s zijn immens populair en worden op de diverse televisiestations uitgezonden en zijn ook op het internet wijdverspreid.

De clip van het nummer SMSL is afkomstig van de dvd Grand Ball Bercy 2004 en we zien Youssou Ndour in de setting van een live optreden. Op het podium zijn ook de muzikanten van zijn vaste begeleidingsband Etoile de Dakar aanwezig. Met name de sabardrumsolo’s van Mbaye Dieye Faye en zijn broer El Hadji Faye; gitarist Jimmy Mbaye en tammaspeler Assane Thiam springen in het oog, allen zijn afkomstig uit vooraanstaande griotfamilies in Senegal en grootheden in hun eigen recht. Mbaye Dieye Faye neemt met veel verve de tassu voor zijn rekening; het opjutten van het publiek middels een soort van traditionele rap. Geheel in stijl voor de gelegenheid gaat iedereen op het podium feestelijk gekleed. Het publiek bestaat voornamelijk uit Senegalezen woonachtig in Europa, die voor de gelegenheid zijn afgereisd naar Parijs.

Het lied in een up-tempo Mbalaxstijl, is een lofzang op de onder Mouriden zeer populaire Shaikh, Sëriñ Mbacké Sokhna Lo. Zoon van de illustere Shaikh Gaindé Fatma (Sëriñ Cheikh) en kleinzoon van Bamba’s oudste zoon en eerste khalief, Sëriñ Moustapha. SMSL wordt gezien als een invloedrijk man zowel op religieus gebied als in de nationale politiek. Hij is tevens een gevierd zakenman en dat hij een aanzienlijk vermogen heeft opgebouwd, wordt duidelijk zichtbaar in het dorp Taïf waar zijn paleisachtige woning staat. Het is met name door deze rijkdom en invloed, dat mensen sterk geloven in zijn baraka (zegeningskracht) en de uitwerking die het mogelijk heeft in de vorm van xéewal op zijn volgelingen. SMSL wordt hierop zeer direct aangesproken door Youssou:

Sëriñ bi da ma beugue nga fadj
Adio, eh sangueu bi da ma beuguen
Nga fadj sokhla yi
Xam na dioubo ngak sa borom
Bo lo ko niane mou deff ko

Sëriñ ik wil dat hij in onze behoeften voorziet
Hé edele, ik wil dat je onze problemen oplost
Ik weet dat je een goede relatie hebt met God
Alles wat je hem vraagt,
krijg je ook

Ook in dit nummer worden de familielijnen veelvuldig benoemd en geroemd, niet alleen naar zijn overgrootvader Bamba maar ook naar zijn overgrootmoeder, dochter van de laatste Wolof koning Lat Dior wordt verwezen. Een afstamming die nog eens wordt onderstreept door een reeks van formules die griots gebruiken om koningen te eren. SMSL had sterke banden met Mauretaanse shaikhs en ook die worden hier genoemd. Het publiek is gedurende het nummer enthousiast en draagt zeker bij aan de sfeer van de muziekvideo. Het feit dat het hier een publiek betreft dat weet waar het lied over gaat maakt het ook meer interactief.

Sëriñ Mbacké Sokhna Lo overleed in juni 2005 en deze video uit 2004 is dus opgenomen vóór zijn overlijden. Tijdens Bercy in oktober 2005 werd het nummer wel gespeeld maar in een aangepaste versie, gevolgd door een meer traditionele hommage waarbij griots als Fatou Guewel en El Haji Mansour Mbaye betrokken waren. Helaas is dit niet opgenomen in de uitgegeven dvd-compilaties van Bercy 2005.
Youssou Ndour is als taalibe van SMSL’s jongere broer ook persoonlijk nauw met deze familie verbonden maar in zijn uitgebreide aan mouriden gerelateerde genre beperkt hij zich zeker niet tot deze tak van de familie.

Titel: SMSL
Uitvoerend artiest: Youssou Ndour
Maker video:
Jaar: 2004
Media: Dvd
Taal: Wolof
Duur: 7:30

Sinds we naar de docu zijn gaan kijken speel ik de CD grijs in de auto en hij bevalt me wel.
Met als favorieten Tijaniyya,Shukraan Bamba en Touba Daru Salaam.
Het is inderdaad fijn om zowel de Wolof tekst als de (op mijn cd Engelse) vertaling te kunnen lezen.

danku claudia (diadieufwaay, adiaram) voor de uitleg en het plaatsen van de video's, ik leer graag bij !!!
groetjes uit gent, sofiatou xxx